Ngăn Chặn Rửa Tiền Crypto Tại Việt Nam: Thách Thức Mới
Thị Trường Tài Sản Số Việt Nam: Phát Triển "Chóng Mặt" và Tiềm Ẩn Nguy Cơ
Thị trường tài sản số tại Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển bùng nổ, thu hút hàng chục triệu nhà đầu tư và đặt ra những thách thức lớn về phòng, chống rửa tiền (PCRT), bảo vệ an ninh kinh tế và dữ liệu quốc gia. Sự tăng trưởng nhanh chóng này, dù mang lại nhiều cơ hội, nhưng cũng mở ra kẽ hở cho các hoạt động phi pháp, đặc biệt là rửa tiền với quy mô đáng báo động.
Quy mô và Dòng vốn ấn tượng
Việt Nam hiện là một trong những quốc gia dẫn đầu về số lượng người sở hữu tài sản số, với trên 20 triệu người, xếp thứ 5 trên thế giới theo một số báo cáo. Dòng vốn tài sản mã hóa vào Việt Nam dự kiến đạt hơn 220 tỷ USD vào năm 2025, tăng 55% so với năm trước. Tổng giá trị giao dịch tài sản mã hóa trên chuỗi của Việt Nam cũng vượt 200 tỷ USD tính đến giữa năm 2025, xếp thứ ba toàn cầu, chỉ sau Ấn Độ và Hàn Quốc.
Hoạt động giao dịch chủ yếu được thực hiện trên các sàn quốc tế lớn như Binance, HTX, OKX, Bybit và Tez. Bên cạnh đó, hoạt động trao đổi tài sản số giữa cá nhân với cá nhân (P2P) qua các hội nhóm kín trên không gian mạng cũng diễn ra phổ biến, với giá trị giao dịch hàng ngày có thể lên tới hàng triệu USDT. Quy mô thị trường tài sản số toàn cầu hiện đã ở mức 4.200 tỷ USD và dự kiến sẽ đạt 5.000 tỷ USD vào năm 2028, với Bitcoin chiếm trên 50% vốn hóa.
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, nhấn mạnh: "Tuân thủ không phải là chi phí, mà là điều kiện tồn tại". Ông dẫn chứng các trường hợp sàn giao dịch lớn trên thế giới bị phạt hàng tỷ USD do vi phạm quy định chống rửa tiền.
Nguy Cơ Rửa Tiền Qua Tài Sản Số: Những Thách Thức Lớn
Bản chất tài sản số và sự thiếu hụt khung pháp lý
Tài sản số có tính ẩn danh, phi tập trung và xuyên biên giới, khiến tội phạm triệt để lợi dụng để tạo ra "thị trường ngầm" nhằm che giấu dòng tiền bất hợp pháp. Đến nay, Việt Nam chưa có quy định cụ thể và cách hiểu thống nhất về tài sản số, tạo ra kẽ hở pháp luật để tội phạm lợi dụng rửa tiền. Các hoạt động liên quan đến tiền ảo vẫn nằm ngoài sự điều chỉnh của pháp luật, chưa chịu sự quản lý của cơ quan chức năng. Báo cáo Đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền giai đoạn 2018-2022 của Việt Nam đã xếp hạng rủi ro đối với 4 nội dung liên quan đến tài sản ảo ở mức trung bình cao/cao.
Thủ đoạn tinh vi của tội phạm
Lợi dụng tài sản mã hóa để huy động vốn trái phép và che giấu dòng tiền bất hợp pháp.
Chuyển đổi tiền có nguồn gốc phạm tội (tiền bẩn) thành tài sản mã hóa, đặc biệt là thông qua các sàn quốc tế như Binance, HTX, OKX, với giá trị giao dịch hàng nghìn tỷ đồng mỗi ngày.
Sử dụng tiền ảo để lừa đảo, lập dự án đầu tư giả mạo, hoặc mô hình Ponzi.
Các giao dịch tiền mã hóa không cần xác thực của bên thứ ba, không yêu cầu thông tin cá nhân hay vị trí người dùng, gây khó khăn cho việc truy vết.
Thiệt hại kinh tế và an ninh quốc gia
Từ ngày 15/12/2019 đến 14/5/2024, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 – Bộ Công an) đã phát hiện gần 20.000 vụ lừa đảo mạng liên quan đến hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại trên 12.000 tỷ đồng. Phần lớn số tiền này được quy đổi thành tài sản mã hóa. Phần lớn giao dịch diễn ra trên các sàn quốc tế, gây thất thu thuế và làm gia tăng rủi ro rửa tiền, tài trợ khủng bố, tội phạm công nghệ cao, đe dọa trực tiếp đến an ninh kinh tế và an ninh dữ liệu quốc gia.
Thượng tá Nguyễn Thành Chung, Phó Trưởng phòng 4 Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 – Bộ Công an), cảnh báo về việc tội phạm triệt để lợi dụng tính ẩn danh và xuyên biên giới của tài sản số để tạo ra "thị trường ngầm" và lưu chuyển dòng tiền bất hợp pháp.
Việt Nam Nỗ Lực Ngăn Chặn Rửa Tiền Qua Tài Sản Số: Bước Chuyển Mình Quan Trọng
Hoàn thiện khung pháp lý
Việt Nam đã nằm trong "Danh sách xám" của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF) từ tháng 6/2023, điều này tạo áp lực và yêu cầu Việt Nam phải tuân thủ 17 khuyến nghị về chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.
Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP của Chính phủ
Đây là văn bản pháp lý quan trọng đầu tiên cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam trong 5 năm, có hiệu lực từ 09/9/2025. Nghị quyết này quy định rõ các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố. Chỉ cho phép tối đa 5 tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa được cấp phép, yêu cầu vốn điều lệ từ 10.000 tỷ đồng, 65% vốn thuộc về các tổ chức trong nước và tuân thủ các chuẩn mực an ninh công nghệ cấp độ 4. Sau 6 tháng kể từ khi tổ chức đầu tiên được cấp phép, mọi giao dịch tài sản mã hóa không qua các tổ chức này sẽ bị xử lý theo quy định, nhằm kiểm soát dòng tiền và chống rửa tiền. Đồng thời, yêu cầu tài sản mã hóa được thí điểm phải gắn với tài sản thực (Real World Assets - RWA) để đảm bảo tính minh bạch và ổn định thị trường.
Nghị quyết số 222/2025/QH15 và Luật Công nghiệp Công nghệ số
Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội cung cấp cơ sở pháp lý cho việc thí điểm phát hành, giao dịch và quản lý tài sản mã hóa. Luật Công nghiệp Công nghệ số (có hiệu lực từ 01/01/2026) chính thức công nhận tài sản số, yêu cầu các nền tảng tiền mã hóa phải có giấy phép và cho phép giao dịch trực tiếp bằng VND. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng đã có văn bản hướng dẫn các tổ chức tín dụng và trung gian thanh toán tăng cường kiểm soát giao dịch liên quan đến tiền ảo và không cung cấp dịch vụ thanh toán, tín dụng cho các hoạt động này. Cục Phòng, chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước) quy định các giao dịch từ 1.000 USD trở lên phải định danh khách hàng, theo dõi và lưu trữ dữ liệu trong 10 năm. Bộ Tài chính đang xây dựng Nghị định xử phạt vi phạm hành chính để siết chặt quản lý hoạt động tài sản mã hóa.
Bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước, khẳng định rằng Nghị quyết 05/2025/NQ-CP là bước tiến quan trọng giúp Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về phòng chống rửa tiền để thoát khỏi danh sách xám của FATF.
Giải pháp công nghệ và hợp tác
Ứng dụng các công nghệ giám sát tiên tiến như Chainalysis, ChainTracer hoặc Elliptic để theo dõi và truy vết giao dịch theo thời gian thực.
Thành lập tổ công tác liên ngành để giám sát các giao dịch đáng ngờ và thiết lập hệ thống giám sát tập trung do Bộ Công an hoặc Ngân hàng Nhà nước quản lý.
Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước với lực lượng Công an nhân dân, đặc biệt là Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), để rà soát, kiểm soát các hoạt động liên quan đến rửa tiền bằng tiền mã hóa thông qua các dịch vụ như máy trộn tiền, tiền ẩn danh, thị trường tài chính phi tập trung (DeFi).
Phát triển các sàn giao dịch nội địa được cấp phép giúp cơ quan chức năng kiểm soát hiệu quả rủi ro rửa tiền và bảo vệ quyền lợi người dùng.
Kết Luận
Việt Nam đang ở giai đoạn then chốt trong việc kiểm soát thị trường tài sản số. Việc ban hành và triển khai các nghị quyết, luật mới như Nghị quyết 05/2025/NQ-CP và Luật Công nghiệp Công nghệ số thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng một thị trường tài sản số minh bạch, an toàn, hội nhập quốc tế và phòng, chống hiệu quả tội phạm rửa tiền, bảo vệ an ninh kinh tế và dữ liệu quốc gia. Tuy nhiên, việc thực thi và liên tục cập nhật các giải pháp, công nghệ, và khung pháp lý để theo kịp tốc độ phát triển và sự tinh vi của tội phạm là vô cùng cần thiết, đảm bảo một môi trường tài chính số lành mạnh và bền vững.
Tuyên bố từ chối trách nhiệm: Nội dung trên chỉ phản ánh quan điểm cá nhân của tác giả, không đại diện cho bất kỳ lập trường chính thức nào của Cobic News. Thông tin được cung cấp chỉ nhằm mục đích tham khảo và không được xem là lời khuyên đầu tư từ Cobic News.