Năm 2027: Việt Nam Triển Khai CCP Cho Chứng Khoán

1. Dự Kiến Áp Dụng Cơ Chế Thanh Toán Bù Trừ Trung Tâm Cho Chứng Khoán Từ Năm 2027

Mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) trong lĩnh vực chứng khoán dự kiến sẽ được triển khai từ năm 2027 nhằm cải thiện thanh khoản và gia tăng sự ổn định cho thị trường.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) mới đây đã thông báo kế hoạch triển khai cơ chế thanh toán bù trừ theo mô hình CCP. Đây là một yếu tố còn thiếu trong hệ thống hiện tại, khiến thị trường chứng khoán Việt Nam chưa được nâng hạng.

Theo lộ trình, trong quý III tới, Bộ Tài chính sẽ ban hành hướng dẫn về kế toán liên quan đến các nghiệp vụ phát sinh từ cơ chế này. Đồng thời, SSC sẽ phê duyệt đề án thành lập Công ty TNHH MTV Bù trừ Chứng khoán Việt Nam, đơn vị thành viên của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán (VSD), đảm nhiệm vai trò CCP.

Trong quý I năm 2026, SSC dự kiến ban hành quy định mới về việc đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch chứng khoán. Cùng thời điểm đó, VSD sẽ triển khai các chương trình đào tạo, thử nghiệm hệ thống cùng các thành viên thị trường, đồng thời rà soát và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật. Toàn bộ quá trình chuẩn bị có thể kéo dài suốt năm 2026.

Đến đầu năm 2027, SSC sẽ chính thức áp dụng cơ chế CCP đối với thị trường chứng khoán cơ sở.

2. Cơ Chế CCP Là Gì Và Vì Sao Quan Trọng?

Mô hình CCP trong giao dịch chứng khoán có nghĩa là một tổ chức trung gian (trong tương lai sẽ là Công ty TNHH MTV Bù trừ Chứng khoán Việt Nam) sẽ đứng giữa bên mua và bên bán. Nhờ đó, mỗi bên tham gia chỉ cần thực hiện nghĩa vụ với CCP, thay vì trực tiếp với đối tác giao dịch.

Cụ thể, sau khi khớp lệnh, tổ chức vận hành CCP sẽ đóng vai trò là người mua đối với tất cả bên bán và là người bán với tất cả bên mua. CCP sẽ đảm bảo giao chứng khoán cho bên mua và thanh toán tiền cho bên bán. Đồng thời, hệ thống sẽ thực hiện bù trừ nghĩa vụ ròng (netting), giúp giảm khối lượng giao dịch thực hiện thực tế và từ đó tiết kiệm chi phí.

Ngoài ra, CCP đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát rủi ro. Trong trường hợp một bên mất khả năng thanh toán, CCP vẫn đảm bảo giao dịch hoàn tất nhờ vào các quỹ đảm bảo và cơ chế bảo vệ hệ thống, giúp duy trì sự ổn định và niềm tin thị trường.

Sơ đồ minh họa cơ chế CCP trong giao dịch chứng khoán. Đồ họa: Tất Đạt

3. CCP Và Nâng Hạng Thị Trường

Thông tư 68 của Bộ Tài chính hiện đã cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phiếu mà không cần ký quỹ đủ 100% trước khi đặt lệnh (giao dịch không cần tiền trước – non pre-funding). Tuy nhiên, để giao dịch này được triển khai hiệu quả và an toàn, vai trò của CCP là không thể thiếu. Các chuyên gia nhận định CCP là một phần quan trọng trong quá trình nâng hạng thị trường và thu hút dòng vốn nước ngoài.

Theo báo cáo từ Ngân hàng Thế giới (WB), hiện đã có khoảng 80% hệ thống thanh toán trên toàn cầu áp dụng cơ chế CCP trong thanh toán bù trừ chứng khoán. Tại Việt Nam, cơ chế này đã được đưa vào áp dụng trên thị trường phái sinh từ năm 2017.