Crypto và Các Cú Sụp Đổ Thị Trường: Bài Học Từ Black Monday

Thị trường tài chính đã trải qua nhiều biến động, nhưng ít sự kiện nào có ảnh hưởng mạnh mẽ và toàn diện đến nền kinh tế toàn cầu như Black Monday. Bài viết này sẽ khám phá diễn biến và nguyên nhân của sự kiện Black Monday.

1. Black Monday là gì?

Black Monday là sự kiện xảy ra vào thứ Hai, ngày 19 tháng 10 năm 1987, khi thị trường chứng khoán Mỹ chịu cú sụp đổ đột ngột. Trong ngày này, chỉ số Dow Jones giảm 22,6% và S&P 500 mất 30%, đánh dấu một trong những lần giảm mạnh nhất trong lịch sử tài chính toàn cầu. Tưởng tượng bạn là một nhà đầu tư vào năm 1987, sáng hôm đó thức dậy và nhận ra tài sản của bạn đã mất hơn 20% chỉ trong vài giờ. Đây chính là thực tế tàn khốc của sự kiện Black Monday.

Sự sụp đổ này không chỉ gây chấn động thị trường chứng khoán Mỹ mà còn lan ra toàn cầu. Các nhà kinh tế học cho rằng sự kiện này là kết quả của sự kết hợp giữa các yếu tố địa chính trị căng thẳng và việc sử dụng các chương trình giao dịch tự động, dẫn đến tình trạng bán tháo nhanh chóng và ồ ạt.

2. Black Monday Đã Tác Động Như Thế Nào?

Vào ngày 14 tháng 10 năm 1987, thông tin về thâm hụt thương mại của Mỹ vượt qua kỳ vọng. Điều này đã dẫn đến việc tăng lãi suất, đồng USD giảm giá và một làn sóng giảm giá mạnh trên thị trường chứng khoán. Tình hình chính trị căng thẳng giữa Mỹ và Iran, cùng với sự tăng giá của dầu và hàng hóa, đã khiến tình hình kinh tế càng trở nên u ám khi thị trường đóng cửa vào cuối tuần 16 tháng 10 năm 1987.

Dù thị trường đã đóng cửa vào cuối tuần, nhưng các hệ thống giao dịch tự động vẫn tiếp tục hoạt động và thúc đẩy việc bán ra cổ phiếu. Các quỹ đầu tư cho phép khách hàng rút tiền với giá cổ phiếu đã chốt vào ngày thứ Sáu, dẫn đến việc rút vốn quá mức so với số tiền mặt mà các quỹ đang nắm giữ. Hệ quả là, khi Sở Giao Dịch Chứng Khoán New York mở cửa vào ngày 19 tháng 10 năm 1987, các quỹ này buộc phải bán một lượng lớn cổ phiếu.

Sự mất cân đối nghiêm trọng giữa lượng mua và bán đã đẩy thị trường vào tình trạng sụp đổ. Tổng cộng 604,33 triệu cổ phiếu đã được giao dịch trong ngày hôm đó, gấp ba lần mức giao dịch bình thường.

Giao dịch trên thị trường hợp đồng tương lai và quyền chọn cũng rơi vào tình trạng hỗn loạn, khi hệ thống máy tính bị quá tải vì khối lượng giao dịch lớn, dẫn đến gián đoạn nghiêm trọng.

Ngày hôm đó, chỉ số Dow Jones ghi nhận mức giảm kỷ lục 508,32 điểm, tương đương 22,61%. Chỉ số S&P 500 cũng giảm 30%, một cú sốc chưa từng có đối với thị trường chứng khoán.

Các công ty lớn như General Electric, IBM và Exxon trở thành nạn nhân của sự hỗn loạn. Cổ phiếu của General Electric mất hơn 20%, trong khi cổ phiếu của IBM và Exxon giảm gần 20% và 18%. Sự sụp đổ của những gã khổng lồ này đã khiến thị trường chứng khoán gần như tê liệt. Các nhà đầu tư đổ xô đến các quỹ để rút vốn, tạo thành một làn sóng bán tháo không thể ngừng lại. Chỉ trong ngày hôm đó, cổ phiếu của Merrill Lynch giảm gần 30%, trong khi Morgan Stanley gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu rút vốn của khách hàng.

Điều đáng chú ý là sự kiện Black Monday không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn gây ra ảnh hưởng trên toàn cầu. Từ ngày 19 đến 23 tháng 10 năm 1987, chỉ số FTSE 100 ở London giảm 25%, và chỉ số Nikkei tại Tokyo giảm 13,2%. Các sàn giao dịch lớn khác như Chicago Board Options Exchange và Chicago Mercantile Exchange phải tạm dừng giao dịch. Thậm chí, sự sụp đổ này còn đe dọa đợt chào bán cổ phần của chính phủ Anh tại British Petroleum.

3. Hậu Quả Của Black Monday

Hậu quả của Black Monday là vô cùng lớn. Hàng triệu nhà đầu tư chứng kiến tài sản của họ bốc hơi chỉ trong một ngày. Ước tính, tổng giá trị vốn hóa thị trường của Sở Giao Dịch Chứng Khoán New York (NYSE) đã mất hơn 500 tỷ USD, một mức thiệt hại chưa từng thấy kể từ Chiến tranh Thế giới thứ nhất.

4. Những Yếu Tố Kích Hoạt Black Monday

Trước Black Monday, thị trường chứng khoán Mỹ đã trải qua một giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, sự gia tăng này cũng khiến các nhà đầu tư lo ngại rằng cổ phiếu đã vượt quá giá trị thực của các công ty, tạo ra một bong bóng tài chính. Một yếu tố khác làm tình hình căng thẳng là sự phát triển của các hệ thống giao dịch tự động, giúp bán cổ phiếu tự động khi giá xuống thấp. Tuy nhiên, trong cơn khủng hoảng, chính các lệnh bán tự động này đã gây ra hiệu ứng domino, dẫn đến sự sụp đổ của thị trường.

Bên cạnh đó, chính sách tăng lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã làm tình hình thêm tồi tệ. FED tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, nhưng điều này lại làm giảm khả năng vay mượn và lợi nhuận của doanh nghiệp, gây thêm lo ngại về triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế.

5. Phản Ứng Của FED Sau Sự Kiện Black Monday

Sau sự kiện Black Monday, thị trường tài chính Mỹ đối mặt với khủng hoảng. Để ổn định thị trường, FED đã giảm lãi suất và bơm tiền vào nền kinh tế. Điều này đã giúp cải thiện tâm lý nhà đầu tư và thúc đẩy sự hồi phục mạnh mẽ của thị trường. Đến giữa năm 1988, thị trường chứng khoán đã phục hồi hoàn toàn, với chỉ số Dow Jones tăng gần 25% từ mức thấp nhất sau Black Monday.

Ngoài ra, các cơ quan quản lý tài chính khác cũng nhanh chóng triển khai các biện pháp bảo vệ, đặc biệt là việc áp dụng công cụ ngắt mạch (circuit breakers) để dừng giao dịch khi thị trường có sự biến động bất thường. Những biện pháp này giúp duy trì sự ổn định và ngăn ngừa tình trạng bán tháo hoảng loạn trong tương lai.

6. Những "Thứ Hai Đen" Khác Trong Lịch Sử Tài Chính

Mặc dù Black Monday 1987 là sự kiện nổi tiếng nhất, thuật ngữ "Thứ Hai Đen" còn được dùng để chỉ những sự kiện giảm giá tương tự, như:

•  - Black Monday đầu tiên (28/10/1929): Đây là sự kiện mở đầu cuộc Đại Suy thoái, khi chỉ số Dow Jones giảm 12,8%, và sau đó là 11,7% vào ngày hôm sau.

•  - Black Monday của Trung Quốc(24/8/2015): Thị trường chứng khoán Trung Quốc giảm gần 9% do các yếu tố như tăng trưởng chậm và sự can thiệp không hiệu quả của chính phủ.

•  - Ngày 9/3/2020: Chỉ số Dow Jones giảm mạnh 7,79% do lo ngại về đại dịch COVID-19.

Mỗi sự kiện "Thứ Hai Đen" đều có nguyên nhân riêng nhưng đều phản ánh sự hoảng loạn của nhà đầu tư, cũng như sự tác động mạnh mẽ của các yếu tố vĩ mô đối với thị trường tài chính toàn cầu. Những bài học rút ra từ những sự kiện này vẫn có ý nghĩa quan trọng trong việc quản lý và điều tiết thị trường tài chính hiện nay.