Hiểu MEV & phí giao dịch trên Layer 2

Giới thiệu

Trong hệ sinh thái Ethereum ngày càng mở rộng, các giải pháp Layer 2 như Rollup đóng vai trò quan trọng trong việc giảm tải và tối ưu chi phí. Rollup Economics – hay Kinh tế học Rollup – là yếu tố then chốt để đánh giá mức độ bền vững và công bằng của các giải pháp này. Hai cái tên nổi bật trong lĩnh vực Optimistic Rollups là Optimism và Arbitrum One.

1. Thành phần trong hệ thống Rollup

Một Rollup cơ bản bao gồm ba đối tượng chính:

Người dùng thực hiện giao dịch thông qua ví (như MetaMask), gửi yêu cầu đến mạng Rollup.

Nhà vận hành Rollup xử lý, gom nhóm và đưa dữ liệu giao dịch lên mạng Ethereum.

Lớp cơ sở Ethereum chịu trách nhiệm xác minh, lưu trữ và đảm bảo tính khả dụng dữ liệu (Data Availability).

2. Phí giao dịch và dòng chảy giá trị

Khi một giao dịch được thực hiện, người dùng sẽ trả một khoản phí. Khoản phí này bao gồm:

Chi phí gửi dữ liệu lên Ethereum, bao gồm việc cập nhật state root và xuất bản dữ liệu giao dịch.

Lợi nhuận của nhà vận hành Rollup, là phần còn lại sau khi trừ chi phí gửi dữ liệu.

Ví dụ, nếu một người dùng swap USDC sang ETH trên Arbitrum và trả 0.3 USD phí, khoảng 0.2 USD sẽ dùng để lưu dữ liệu lên Ethereum, phần còn lại là phần lợi nhuận cho giao thức Rollup.

3. MEV – Giá trị có thể trích xuất tối đa

MEV (Maximal Extractable Value) là một phần không thể thiếu trong kinh tế học Rollup. Đây là khoản giá trị sinh ra từ việc sắp xếp thứ tự giao dịch một cách tối ưu – chẳng hạn như bot arbitrage thực hiện mua ETH giá rẻ ở sàn này và bán giá cao ở sàn khác ngay trong cùng một block.

Rollup có thể hưởng lợi từ MEV nếu tích hợp sâu vào cơ chế định thứ tự giao dịch (sequencer). Điều này làm gia tăng giá trị tích lũy cho chính giao thức, đặc biệt trong bối cảnh khối lượng giao dịch ngày càng tăng.

4. So sánh Optimism và Arbitrum

Cả hai đều là Optimistic Rollups nhưng tiếp cận khác nhau về kỹ thuật và kinh tế. Optimism ưu tiên sự đơn giản và tập trung vào việc tạo nên một mô hình thống nhất – OP Stack – cho phép nhiều dự án xây dựng trên cùng một framework. Trong khi đó, Arbitrum tập trung vào hiệu suất và tính linh hoạt, đặc biệt là cơ chế giải quyết tranh chấp nhiều vòng giúp giảm thiểu gas fee.

Về dữ liệu, Optimism thường gửi đầy đủ dữ liệu lên Layer 1 nhằm tăng cường độ tin cậy, trong khi Arbitrum tối ưu hóa dung lượng nhằm tiết kiệm chi phí. Sự khác biệt này ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc phí và cách chia sẻ lợi nhuận từ MEV.

Kết luận

Rollup Economics không chỉ là cách thiết kế phí mà còn là chiến lược phân phối giá trị giữa người dùng, nhà vận hành và Ethereum. Optimism và Arbitrum One thể hiện hai hướng đi khác nhau, nhưng đều có chung mục tiêu: giảm chi phí, tăng hiệu quả và thúc đẩy sự phát triển của Ethereum Layer 2.